Budżet miasta na 2025 rok przyjęty

Dochody w 2025 roku zaplanowano w kwocie 1.247 mln zł, zaś wydatki w kwocie 1.379 mln zł, a tym samym założono deficyt na poziomie 132 mln zł. Przychody zaplanowane w łącznej kwocie 157 mln zł to kredyt z Europejskiego Banku Inwestycyjnego w wysokości 140 mln zł oraz wolne środki i nadwyżka z lat ubiegłych w kwocie 17 mln zł. Pokryją one zarówno planowany deficyt jaki i rozchody, w których ujęto spłatę wcześniej zaciągniętych kredytów i pożyczki w łącznej kwocie 25 mln zł.

Dynamika dochodów i wydatków w latach 2021 – 2025

„Dochody ogółem zwiększają się w 2025 r. o 3% w stosunku do roku bieżącego. W wartościach bezwzględnych daje to kwotę prawie 40 mln zł. Warto dodać, że od 2025 roku sytuacja dochodowa jednostek samorządu terytorialnego ulega zmianom, co wynika z ustawy o dochodach z dnia 1 października br.. Zmiany dotyczą głównie wzmocnienia stabilności finansowej samorządów, zwiększenia ich autonomii względem decyzji centralnych, a także ograniczenia nadmiernych przepływów środków między jednostkami samorządu terytorialnego a budżetem państwa” – mówił podczas sesji Rady Miasta Maciej Gramatyka, prezydent Tychów. „Wydatki natomiast rosną o 12% w stosunku do roku obecnego, co w wartościach bezwzględnych daje kwotę ponad 150 mln zł. Wzrost ten wynika głównie ze zwiększonych nakładów na inwestycje, które w porównaniu do 2024 r. rosną o 57%, czyli o 93 mln zł i w większości finansowane będą ze źródeł zewnętrznych”.

Wzrost wydatków bieżących wynosi natomiast 5% tj. 58 mln zł i spowodowany jest przede wszystkim:

• wzrostem środków zabezpieczonych na wynagrodzenia i pochodne o 35 mln zł, co wynika głównie ze zwiększenia od 1 stycznia 2025 r. wynagrodzenia minimalnego o 8,5% oraz podwyżką wynagrodzeń nauczycieli od 1 stycznia o 5%,

• wzrostem nakładów na dotacje dla niepublicznych placówek systemu oświaty o 10 mln zł.

PIT, CIT i subwencja w latach 2024 – 2025

Wprowadzenie nowej ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (jst) przełoży się na zmiany w strukturze dochodów jst, a pierwsza z nich dotyczyć będzie sposobu ustalenia dochodów jst z tytułu udziału w podatkach dochodowych (PIT i CIT).

„Do tej pory dochód ten był naliczany na podstawie podatku należnego (czyli po uwzględnieniu różnego rodzaju ulg, zwolnień, itp.). Od nowego roku dochody jednostek samorządu terytorialnego z tego tytułu będą obliczane jako procent od faktycznych dochodów podatników danego podatku z terenu danej jednostek samorządu terytorialnego (czyli zamieszkałych lub prowadzących działalność gospodarczą na jej terenie). Jedną z najważniejszych korzyści tej zmiany jest uniezależnienie dochodów samorządów od systemu podatkowego, który w naszym kraju w ostatnich latach zmieniał się stosunkowo często, co z kolei prowadziło do braku stabilności i przewidywalności w budżetach i wieloletnich prognozach finansowych. Samorządy od teraz nie będą już musiały się martwić o skutki zmian podatkowych, takich jak wprowadzenie ulg, zwolnień czy podwyższanie kwoty wolnej od podatku. Jednocześnie wprowadzono w ustawie nową kategorię jednostek samorządu terytorialnego tj. miasta na prawach powiatu (oprócz funkcjonujących do tej pory gmin, powiatów i województw) oraz rozszerzono kategorię dochodów z PIT o kwotę przychodów podatników objętych ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych (o co od lat po wprowadzeniu „Polskiego Ładu” postulowały samorządy). Dzięki tym zmianom dochody w z PIT wzrosły ponad dwukrotnie” – podkreślił prezydent Tychów, Maciej Gramatyka.

Drugą rewolucyjną zmianą jest zmiana w zakresie wypłaty subwencji. Dotychczasowe części subwencji ogólnej (czyli oświatowa, równoważąca, rozwojowa) zostały zastąpione przez tzw. „potrzeby finansowe” jednostek samorządu terytorialnego. Potrzeby te będą finansowane głównie ze zwiększonych dochodów jst o z tytułu udziałów z PIT i CIT. I dopiero w sytuacji, gdy środki te okażą się niewystarczające, przyznawana będzie subwencja ogólna z budżetu państwa.

Potrzeby finansowe wg nowej ustawy to suma pięciu potrzeb tj.:

• wyrównawczych,
• oświatowych,
• rozwojowych,
• ekologicznych
• uzupełniających.

Z pięciu kategorii potrzeb finansowych miasto Tychy partycypuje tylko w dwóch tj. w zakresie potrzeb oświatowych (oszacowanych na 377 mln zł) oraz rozwojowych (oszacowanych na 27 mln zł). To z kolei przełożyło się na przyznanie miastu Tychy subwencji ogólnej w wysokości 65 mln zł, czyli subwencji niższej niż w 2024 r. o 81% czyli o 281 mln zł. „ W efekcie tych zmian celem porównania kondycji miasta przed i po wprowadzeniu reformy koniecznym jest rozpatrywanie dochodów miasta z tych trzech źródeł tj. PIT, CIT i subwencji łącznie, zatem miasto Tychy jest beneficjentem wyżej opisanych zmian, a ich skutek finansowy w odniesieniu do starych zasad wyniesie 29 mln zł. Jest to skutek na 2025 r. ale przez dość skomplikowany system wyliczania należnej subwencji ciężko prognozować jak sytuacja będzie wyglądała w latach przyszłych” – dodał Maciej Gramatyka, prezydent Tychów.

Wpływy z podatków i opłat

Łączna kwota wpływów z podatków i opłat zaplanowana na 2025r. jest wyższa od tegorocznej o prawie 5%, a kwota podatku od nieruchomości o ponad 3%. W przypadku podatku od nieruchomości jest to wynik zmiany stawek kwotowych podatku (w większości zgodnie ze stawkami określonymi przez Ministra Finansów) oraz zwiększenia ilości podatników i podstawy opodatkowania.

W przypadku pozostałych podatków i opłat jest to z kolei efekt przede wszystkim podwyższenia stawek opłaty za wywóz odpadów. Obecnie obowiązujące stawki po 4 latach „zamrożenia” zostały zaktualizowane z dniem 1 stycznia 2025r. Dla budżetu miasta skutkuje to wzrostem dochodów z tego tytułu o ponad 25% czyli o niecałe 11 mln zł. Wpływy z tych opłat zostały w całości przeznaczone na pokrycie wydatków związanych z utrzymaniem systemu gospodarki odpadami w mieście.

Wydatki ogółem, dochody i wydatki bieżące

Na wydatki miasta przeznacza się kwotę 1.379 mln zł, z czego na wydatki bieżące 1.124 mln zł tj. 81% budżetu, a na wydatki majątkowe 255 mln zł tj. 19%.

Różnica między wydatkami bieżącymi a dochodami bieżącymi to nadwyżka bądź deficyt operacyjny miasta. Nadwyżka operacyjna stanowi o potencjale inwestycyjnym samorządu oraz o możliwości regulowania przez samorząd zobowiązań dłużnych wynikających z zaciągniętych pożyczek czy kredytów.

„Po raz pierwszy od trzech lat uchwalamy budżet z nadwyżką operacyjną, poprzednie dwa zaczynaliśmy z deficytem operacyjnym i tylko dzięki zmianom dokonanym w trakcie trwania roku budżetowego (w tym m.in. wynikających z otrzymanych dodatkowych dochodów w postaci rządowych „kroplówek” finansowych) osiągaliśmy w latach 2023 – 2024 nadwyżki. Obecnie w wyniku opisanej wcześniej reformy dochodów jst zaczynamy rok z nadwyżką operacyjną w wysokości 21 mln zł. I choć daleko nam do wyników sprzed wprowadzenia Polskiego Ładu, kiedy to miewaliśmy stumilionowe nadwyżki operacyjne należy to uznać za krok w dobrą stronę” - mówił podczas sesji Rady Miasta Maciej Gramatyka.

Największy udział w wydatkach bieżących, bo aż połowę, stanowią środki przeznaczone na oświatę i wychowanie. W przyszłym roku na te zadania miasto przeznaczy 563 mln zł, tj. o 42 mln zł więcej niż w roku bieżącym. Należy zaznaczyć, że nie zabezpieczono w pełni szacowanych przez Miejskie Centrum Oświaty potrzeb na dotacje dla placówek niepublicznych, co oznacza, że w trakcie 2025 r. trzeba będzie dodatkowo zabezpieczyć na ten cel ok. 3 mln zł.

„W tym miejscu wrócę do przytoczonych wcześniej a wyliczonych przez Ministerstwo Finansów potrzeb oświatowych na poziomie 377 mln zł. Jak widać daleko im do realności, zresztą tak samo, jak tegorocznej i każdej poprzedniej subwencji oświatowej. Oszacowane przez Ministerstwo Finansów „potrzeby” oświatowe w naszym mieście starczają jedynie na pokrycie kosztów osobowych związanych z prowadzeniem placówek publicznych. Nie uwzględniają finansowania kosztów rzeczowych, mediów, dotowania szkół niepublicznych, nie mówiąc już o remontach, inwestycjach czy wkładzie własnym w projekty unijne” – powiedział Maciej Gramatyka, prezydent Tychów.

Poza oświatą największe wydatki bieżące w przyszłym roku zabezpieczono na rodzinę, opiekę i politykę społeczną - 120 mln zł oraz szeroko rozumiany transport, czyli utrzymanie dróg i komunikację zbiorową 109 mln zł.

Wydatki na remonty

Łączna wartość remontów zaplanowanych w budżecie 2025 r. wynosi 27 mln zł i obejmuje głównie:

• remonty dróg – 15 mln zł,
• remonty placówek oświatowych – 2,7 mln zł,
• remonty kanalizacji deszczowej i potoków, rowów odwadniających i melioracyjnych – 2,7 mln zł.

Jak co roku w trakcie pierwszego półrocza przyszłego roku kwoty te z pewnością ulegną zwiększeniu.

Jak dodał Prezydent Miasta: „Dzięki przeprowadzonej reformie dochodów wracamy do normalności w zakresie bilansowania bieżących potrzeb wydatkowych bieżącymi dochodami i wejścia w nowy rok z nadwyżką operacyjną. Pierwszy krok w kierunku uzdrowienia finansów samorządów został zrobiony, pozostały jeszcze do poprawy przez stronę rządową kwestie dotyczące zmniejszenia luki oświatowej oraz zwiększenia dofinansowania do zadań zleconych.”

Wieloletnia Prognoza Finansowa

Wieloletnia Prognoza Finansowa sporządzona została na lata 2025 – 2038. Przy jej opracowaniu oparto się na prognozowanych wskaźnikach makroekonomicznych zawartych w dokumentach rządowych. Ze względu na dużą trudność w planowaniu na tak długi horyzont czasowy podczas sesji Rady Miasta przedstawiono prezentację, która ograniczyła się do najbliższych 4 lat, czyli do okresu 2025 – 2028.

Na 2025 r. zaplanowano dochody bieżące w kwocie 1.145 mln zł. W następnych latach założono ich wzrost uwzględniający prognozowane przez rząd podstawowe wartości, takie jak inflacja, wzrost PKB oraz wzrost płac. W dokumentach rządowych prognozowana na rok 2025 inflacja wynosi 5,0%, na 2026 r. 3,1%, na 2027 r. 2,6%, a w kolejnych latach spada do poziomu 2,5%. Wzrost gospodarczy w najbliższych 4 latach zaprognozowany jest na poziomie od 2,8% do 3,9%, natomiast wzrost płac ma wynieść od 5,3% do 7,1% rocznie. Uwzględniając powyższe, dochody bieżące na 2026 r. zaplanowano w kwocie 1.190 mln zł (wzrost o 3,9%). Na lata 2027 – 2028 dochody zaplanowano w kwotach 1.238 mln zł i 1.286 mln zł co odpowiednio daje 4,0% i 3,9% wzrostu. W ramach dochodów majątkowych w latach 2025 – 2028 zaplanowano łącznie 186 mln zł, z czego kwota 171 mln zł to pozyskane na realizację zadań inwestycyjnych środki zewnętrzne.

Prognoza wydatków 2025 - 2028

W 2025 r. wartość planowanych wydatków wyniesie 1.379 mln zł, z czego wydatki majątkowe to 255 mln zł. W latach 2026 - 2028 kwota wydatków majątkowych spada do poziomu odpowiednio 128 mln zł, 73 mln zł i 55 mln zł co wynika przede wszystkim z wspomnianej wcześniej niższej wartości zaplanowanych środków zewnętrznych.

Wpływa to na udział wydatków majątkowych w wydatkach ogółem, który spada z 19% w 2025 r. do 4% w 2028 r. Z kolei dla wydatków bieżących zaplanowano coroczne wzrosty na poziomie zbliżonym do prognozowanej przez rząd inflacji.

Struktura wieloletnich przedsięwzięć majątkowych ujętych w Wieloletniej Prognozie Finansowej w latach 2025-2028

Wieloletni program przedsięwzięć majątkowych obejmuje okres czterech kolejnych lat. Ujęto w nim przede wszystkim inwestycje kontynuowane oraz zadania, dla których w latach wcześniejszych opracowano projekty, a które teraz wchodzą w fazę realizacji. Planowane nakłady w tym okresie wynoszą 423 mln zł natomiast ulegną one jeszcze zwiększeniu po wprowadzeniu kolejnych bezzwrotnych dofinansowań zewnętrznych.

„Największe środki przeznaczymy na budowę i modernizację infrastruktury drogowej (prawie 232 mln zł), ochronę powietrza atmosferycznego i klimatu (88 mln zł) oraz kulturę fizyczną (24 mln zł). Stanowi to ponad 80% wszystkich nakładów majątkowych w latach 2025-2028” – podkreślił prezydent Miasta, Maciej Gramatyka.

Największe inwestycje drogowe do realizacji w najbliższych latach to:

• Dokończenie przebudowy dwóch wiaduktów drogowych w ciągu drogi krajowej nr 44 - ul. Mikołowskiej – 34,5 mln zł.

Umowę z wykonawcą zadania realizowanego w trybie „projektuj i buduj” podpisano we wrześniu 2022 roku. Prace budowlane trwają. Na dzień dzisiejszy ukończony został wiadukt południowy, który jest aktualnie na etapie odbiorów technicznych. Ma on zostać udostępniony kierowcom na przełomie grudnia br. i stycznia przyszłego roku. Planowany termin zakończenia prac to listopad 2025 r., a całkowita wartość zadania to prawie 65 mln zł, z czego 47,5 mln zł pochodzi z budżetu państwa ze środków Rządowego Funduszu Polski Ład. Pozostałe wydatki finansowane są środkami własnymi oraz kredytem z Europejskiego Banku Inwestycyjnego.

• Budowa metropolitalnej drogi rowerowej nr 3 Tychy-Katowice, na odcinku w Gminie Tychy, w ramach projektu pn. Zrównoważona, inteligentna mobilność - kluczem do transformacji regionu – 30,1 mln z ł.

W bieżącym roku opracowano program funkcjonalno-użytkowy dla zadania. Trwają prace związane z ogłoszeniem przetargu na wykonawstwo. Planuje się realizację zadania w latach 2025-2027. Finansowanie nastąpi w całości ze środków unijnych pozyskanych z Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji (25,5 mln zł) oraz dotacji z Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii (4,6 mln zł).

Znaczne środki planowane są na realizację kolejnych inwestycji drogowych.

Rozbudowę ulic:

• Goździków – 16,9 mln zł
• Długiej na odcinku od ul. Wspólnej do S-1 – 14,6 mln
• Spokojnej – 11,0 mln zł
• Lokalnej – 13,2 mln zł - 22 mln zł, z czego 5 mln zł pochodzi z subwencji ogólnej z budżetu państwa
• Oświęcimskiej na odcinku od ul. Serdecznej w Tychach do ul. Homera w Bieruniu czyli tzw. „budowę ścieżki rowerowej do Bierunia” - 11,6 mln zł
• Przemysłowej od ul. Metalowej do ul. Serdecznej – 10,9 mln zł

Budowę:

• połączenia pieszo-rowerowego Tychów z Kobiórem – 11,4 mln zł
• połączenia ronda w rejonie Centrum Handlowego z ul. Cielmicką – planowany koszt to 12,9 mln zł
• ronda na skrzyżowaniu ulic Towarowa - Cielmicka – 10,5 mln zł

Inwestycje w ochronę powietrza

Kolejnym ważnym punktem są inwestycje w ochronę powietrza atmosferycznego i klimatu, wśród których zdecydowanie największą cześć środków przeznaczono na realizację zadania pn. „ Postaw na OZE – rozwój energetyki rozproszonej opartej o odnawialne źródła energii na terenie Gmin Partnerskich Tychy i Wyry” , którego celem jest m.in. zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych do atmosfery i zwiększenie udziału instalacji OZE w produkcji energii elektrycznej i cieplnej. Łączne nakłady inwestycyjne zaplanowane na ten cel do 2027r. wynoszą 87,7 mln zł, z czego 78,9 mln zł pochodzić będzie z Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji a 8,8 mln zł z budżetu państwa. W ramach tych środków 87,5 mln zł zostanie przeznaczone na dotacje dla mieszkańców Tychów i Wyr na pokrycie kosztów zakupu i montażu instalacji fotowoltaicznych z systemem monitorowania produkcji energii elektrycznej, magazynów energii oraz powietrznych pompa ciepła do c.o. oraz c.w.u.

Inwestycje w kulturę fizyczną

Inwestycje z zakresu kultury fizycznej z łącznymi nakładami w wysokości 24 mln zł.

„Największe środki – prawie 11 mln zł – planujemy przeznaczyć na realizację II etapu budowy przystani sportów wodnych przy Jeziorze Paprocańskim (tzw. MARINY), czyli budowę budynku dla klubów żeglarskich z częścią szkoleniową i magazynową, pomosty, ścieżki pieszo-jezdne i oświetlenie. Inwestycja już trwa, planowany termin zakończenia robót to lipiec 2025r. Całość będzie kosztować 24 mln zł. Wydatki finansowane są środkami własnymi oraz kredytem z Europejskiego Banku Inwestycyjnego” – wyliczał Maciej Gramatyka, prezydent Tychów.

Kolejna, zaplanowana inwestycja to Budowa boiska piłkarskiego i budynku zaplecza przy ul. Edukacji . Na ten cel w przyszłym roku przeznaczymy 10,8 mln zł. Całkowity planowany koszt tego zadania to 12,4 mln zł, z czego 2 mln zł pozyskaliśmy z Ministerstwa Sportu ze środków Funduszu Rozwoju Kultury Fizycznej a 1 mln zł z dotacji z budżetu państwa.

Inwestycje oświatowe

Termomodernizację i modernizację budynku wraz z adaptacją poddasza i piwnic na potrzeby dydaktyczne oraz modernizacją dziedzińca Szkoły Podstawowej nr 14 przy ul. Brzozowej . Koszt to prawie 15,6 mln zł

Doposażenia pracowni w placówkach oświatowych w ramach projektu pn. „Poprawa jakości oraz dostępności edukacji poprzez rozwój kształcenia, w szczególności branżowego w tyskich szkołach branżowych i technicznych” – 2,2 mln zł w 2025r., z tego dofinansowanie ze środków Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji oraz dotacji z budżetu państwa wynosi łącznie 1,9 mln zł.

Wśród pozostałych zadań ujętych w wykazie przedsięwzięć wieloletnich znalazły się m.in.:

• Utworzenie Tyskiego HUB-u Zielonej Gospodarki – 21,7 mln zł ze środków własnych w latach 2025-2027. Złożono wniosek o dofinansowanie w ramach Programu Fundusze Europejskie dla Śląskiego 2021-2027 z Funduszu Sprawiedliwej Transformacji na kwotę 99,5 mln zł.

• zakup taboru w ramach programu "Zielony Transport Publiczny” – 11,5 mln zł w 2025 roku. Środki zostaną przekazane do spółki Tyskie Linie Trolejbusowe Sp. z o.o. w formie podwyższenia kapitału i przeznaczone będą na zakup 18 szt. nowoczesnych trolejbusów (spółka planuje pozyskać na ww. cel 50 mln zł z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej co stanowi 100% kosztu zakupu netto). Środki przekazane przez gminę zostaną przeznaczone na zapłatę podatku VAT.

• budowa Jednostki Ratowniczo-Gaśniczej w Bieruniu – 8,3 mln zł w 2025r.– łączny koszt zadania w latach 2023-2025, które finansowane jest w całości z dotacji z budżetu państwa i Funduszu Wsparcia Państwowej Straży Pożarnej, to 19,6 mln zł,

• termomodernizacja i modernizacja przez MZBM budynku usługowego przy al. Bielskiej 128 – 7,9 mln zł w 2025r., w tym 2 mln zł z Rządowego Funduszu Polski Ład,

• adaptacja budynku przy ul. Hierowskiego na potrzeby nowego żłobka – 3,5 mln zł w 2025r., w tym 3,3 mln zł to środki z KPO i budżetu państwa.

Zadłużenie miasta Tychy i jego spłata w latach 2025 – 2028

W całym okresie prognozy zaplanowano nowe zadłużenie w łącznej kwocie 220 mln zł, na które składa się kredyt z Europejskiego Banku Inwestycyjnego w kwocie 175 mln zł (jest to kontynuacja umowy podpisanej w 2023 r. na łączną kwotę 200 mln zł – środki uruchomione będą w latach 2025 – 2026) oraz kredyt bankowy zaplanowany na lata 2026 – 2027 w łącznej kwocie 45 mln zł. Oba te kredyty przeznaczone zostaną na finansowanie zaplanowanych na te lata inwestycji.

Spłatę zaciągniętych oraz planowanych do zaciągnięcia zobowiązań założono do 2038 r. Na koszty obsługi zadłużenia tj. na spłatę rat kapitałowych wraz z odsetkami w 2025 r. zaplanowano 39 mln zł. W latach 2026 – 2028 kwota ta będzie rosła do poziomu 50 mln zł, a następnie będzie spadać do poziomu 10 mln zł w ostatnim roku prognozy tj. w 2038 r.

Wskaźnik obsługi zadłużenia w latach 2025 – 2028

Obowiązujący wskaźnik obsługi zadłużenia wyliczany jest indywidualnie dla każdej jednostki samorządu terytorialnego, w przypadku naszego miasta na podstawie osiąganego w poprzednich 7 latach poziomu nadwyżki operacyjnej tj. wysokości dochodów bieżących jakie pozostają miastu po zrealizowaniu wydatków bieżących.

Przekłada się to na maksymalny wskaźnik obsługi zadłużenia. Jego wartość w latach 2025 – 2028 spada z poziomu 12,3% do poziomu 8,0%. Jednak w każdym roku objętym prognozą jest ona znacznie powyżej osiąganego wskaźnika obsługi zadłużenia, który w latach 2025 – 2028 kształtuje się na poziomie 3,1% – 3,8%. Miasto w całym okresie prognozy mieści się w limitach – najtrudniejsze lata to 2028 – 2031, gdzie indywidualny wskaźnik zadłużenia oscyluje w granicach 47%-52% dopuszczalnego poziomu.

„Przedstawione dane finansowe są oczywiście tylko prognozą na dany moment. W przypadku zmian uwarunkowań gospodarczych, politycznych i ekonomicznych czy też kolejnych zmian legislacyjnych, sytuacja finansowa miasta może w znaczący sposób odbiegać od dzisiejszych założeń” – podsumował swoje wystąpienie prezydent Miasta Tychy, Maciej Gramatyka.