Tyskie muzeum z wyróżnieniami Marszałka Województwa Śląskiego

- Cieszy, iż są zauważane i doceniane małe lokalne historie - mówiła odbierając nagrodę Aleksandra Matuszczyk, dyrektorka Muzeum Miejskiego w Tychach.

Ekspozycja, którą można było oglądać od 22 września 2023 roku do 17 lutego 2024 roku w Muzeum Miejskim w Tychach, to pierwsza krytyczna wystawa Tyskiego Klubu Fotograficznego KRON. Działał przy Zakładowym Domu Kultury „Teatr Mały” Fabryki Samochodów Małolitrażowych Bielsko-Biała Zakład nr 2 w Tychach w latach 1976–1983. Grupa rozwiązała się 40 lat temu. To także pierwsza wspólna wystawa grupy od 1983 roku.

Jej trzon tworzyli: Michał Cała (ur. 1948), Tadeusz Kluba (ur. 1951), Krzysztof Pilecki (ur. 1958), Henryk Rączkowski (1952–2008), Mieczysław Wielomski (1948–2018) i Zbigniew Zalewski (ur. 1951). Wszyscy rozwinęli indywidualne kariery, jako członkowie ZPAF, fotoreporterzy, nauczyciele fotografii czy fotografowie krajoznawcy, dorobek grupy jednak, który odegrał w ich życiu twórczym rolę kluczową, przez lata pozostawał rozproszony i niezbadany.

Krótka i wymowna nazwa to pomysł Mieczysława Wielomskiego, założyciela Klubu – kron to szkło techniczne charakteryzujące się dużą przejrzystością, stosowane w mikroskopach, lornetkach, aparatach fotograficznych.

Członkowie tego kolektywu na przełomie lat 70. i 80. XX wieku dokumentowali Śląsk – kolonie robotnicze i familoki, często tuż przed wyburzeniem (Kaufhaus w Rudzie Śląskiej czy Martinschacht w Świętochłowicach), fotografowali hałdy i tereny przemysłowe (np. w Bytomiu, Chorzowie, Katowicach, Rudzie Śląskiej, Rybniku, Świętochłowicach i Zabrzu), ale też ludzi w tym krajobrazie. N azywali siebie „młodymi gniewnymi” , s ilną inspirację odnajdując w kinie brytyjskim nowej fali lat 60. XX wieku. Stali w kontrze do oficjalnych fotografii publikowanych w prasie. Ich zdjęcia wyróżniają się tematem, stylem i krytycyzmem; miały interwencyjny charakter: budziły świadomość ekologiczną, zwracały uwagę na warunki życia na obszarach przemysłowych.  Mawiali, że Śląsk był ciemny, czarny, smolisty i takie też były ich fotografie. A krytyk sztuki, Jerzy Busza, pisał, że prace KRONU to „Liryki Manchesteru i Londynu przeniesione na grunt polski”.

Na wystawie prezentowaliśmy blisko 70 prac – zarówno współczesnych wydruków, jak i oryginalnych odbitek ze zbiorów Muzeum Miejskiego w Tychach. To pierwsza próba opracowania rozproszonego dorobku KRONU, która przywraca im ważne miejsce w historii polskiej fotografii, uzmysławiając aktualność podejmowanych tematów, bo już kilka dekad temu dostrzegli konsekwencje procesów, z którymi ciągle się mierzymy.

Celem było także skonfrontowanie autorskiej i oficjalnej / propagandowej wizji regionu oraz refleksja nad manipulacyjną / imaginacyjną siłą fotografii. Tę propozycję wystawienniczą kierowaliśmy nie tylko do osób zainteresowanych fotografią dokumentalną, poruszała też ważne wątki związane z transformacją Górnego Śląska – krajobrazu przemysłowego i postindustrialnego – i wiążące się z nim kwestie społeczne, ekologiczne czy ekonomiczne, pokazując ich wagę i aktualność.

Wystawie towarzyszył bezpłatny obszerny (348 stron) polsko-angielski katalog, będący przede wszystkim prezentacją 67 prac artystów tworzących trzon KRONu: Michała Cały (ur. 1948), Tadeusza Kluby (ur. 1951), Krzysztofa Pileckiego (ur. 1958), Henryka Rączkowskiego (1952–2008), Mieczysława Wielomskiego (1948–2018) i Zbigniewa Zalewskiego (ur. 1951). Zawiera też 34 fotografie współczesne – część „Widoki zmian” to fotografie industrialnego Śląska po 2000 roku autorstwa artystki i artystów współczesnych, jak: Wojciech Wilczyk (cykl „Czarno-biały Śląsk”, 1999–2003), Arkadiusz Gola („Karmańskie”, 2004), Tomasz Liboska („Odwrót”, od 2016), Marzena Abrahamik („Underground”, od 2018) i Krzysztof Szewczyk („Nowa dzikość”, 2014–2018) – które pozwalają zaobserwować, jakie zmiany zaszły w tożsamości dziś postindustrialnego regionu oraz w obrębie samego medium, jakim jest fotografia. Ilustrowany jest archiwaliami związanymi z KRONem.

Zadanie „Wydanie katalogu do wystawy pn. >>KRON. Fotografia umiejscowiona. Tyskie Towarzystwo Fotograficzne KRON (1976–1983)<<” dofinansowano ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego (dofinansowanie: 56 355 zł, całkowita wartość: 112 155 zł). Celem zadania jest ugruntowanie wiedzy na temat KRONU i wprowadzenie jej do historii polskiej fotografii. Katalog jest bezpłatny, zarówno w wersji papierowej, jak i elektronicznej (pdf) – do pobrania ze sklepu internetowego Muzeum Miejskiego w Tychach .

Nagrody Marszałka Województwa Śląskiego za wydarzenie muzealne roku ustanowiono w 2006 roku. Honorowane nimi są instytucje muzealne działające na terenie województwa śląskiego. Nagrody przyznawane są za najwybitniejsze osiągnięcia z zakresu działalności muzealnej w naszym regionie dla podkreślenia wagi ochrony i upowszechniania dziedzictwa kulturowego. W tegorocznej edycji wpłynęło łącznie 47 zgłoszeń z 15 muzeów województwa śląskiego. Nagrody za wydarzenie muzealne roku przyznawane są w 4 kategoriach: wystawy (15 zgłoszeń), publikacje książkowe (11 zgłoszeń), dokonania z zakresu inicjatyw edukacyjnych oraz popularyzacji dziedzictwa kulturowego, w tym wydawnictwa multimedialne (16 zgłoszeń), dokonania z zakresu konserwacji (5 zgłoszeń).

fot. Artur Pławski / Muzeum Miejskie w Tychach; na zdjęciu(od lewej) :
Ewelina Lasota (Dział Fotografii Muzeum Miejskiego w Tychach), współkuratorka wystawy i współredaktorka katalogu „Tyski Klub Fotograficzny KRON. Śląsk 1978–1983”
Aleksandra Matuszczyk, dyrektorka Muzeum Miejskiego w Tychach
Joanna Bojczuk, Członek Zarządu Województwa Śląskiego