Prezydent z absolutorium za 2021 rok

- Realizacja budżetu miasta w 2021 r. w związku z trwającą pandemią COVID-19 oraz rozpędzającą się w II półroczu inflacją była naznaczona dużą niepewnością - podkreślał podczas sesji absolutoryjnej Andrzej Dziuba – Prezydent Tychów. - Mimo tak trudnej sytuacji społeczno – gospodarczej wykonanie budżetu miasta przebiegło bez większych zakłóceń, a zdecydowaną większość zaplanowanych remontów i inwestycji zakończono zgodnie z terminem.

Wykonanie budżetu miasta Tychy za 2021 r.

W 2021 r. dochody budżetu miasta zrealizowane zostały w kwocie 1 014,4 mln zł, czyli o 11,4 mln zł niżej niż zaplanowano.

Wydatki budżetu miasta wykonano w wysokości 994,9 mln zł tj. o 41,0 mln zł niżej w stosunku do planu. 

- Niepełne wykonanie planu dochodów wynika przede wszystkim z niższego od założonego wpływu środków europejskich o 19,4 mln zł (środki te wpłyną w 2022 r.) - mówi Urszula Dryka, Skarbnik Miasta Tychów. 

Jeśli chodzi o niewykonanie wydatków to kwota 41 mln zł dotyczyła: działalności bieżącej – kwota 31,4 mln zł, (nie wykonano 4% planu wydatków bieżących), działalności majątkowej – kwota 9,6 mln zł, (nie wykonano 5% planu wydatków majątkowych, z czego kwota 7,2 mln zł to wydatki na inwestycję, których kontynuacja następuje w roku bieżącym).

Przy takim wykonaniu dochodów i wydatków zamiast planowanego deficytu w kwocie 10,1 mln zł miasto zamknęło rok nadwyżką wynoszącą 19,6 mln zł.

Zaznaczyć jednak należy, że wynik ten został zniekształcony przez wpływ w grudniu 2021 r. jednorazowej subwencji ogólnej z budżetu państwa. Środki te w kwocie 29 mln zł w rzeczywistości miały zrekompensować samorządom straty jakie w budżetach 2022 r. spowodują zmiany podatkowe wynikające z wprowadzenia Polskiego Ładu. Nie uwzględniając tych dochodów miasto zamknęłoby rok deficytem w wysokości 9,4 mln zł, czyli zbliżonym do planowanego.

Nadwyżka operacyjna w latach 2018 – 2021

Nadwyżka operacyjna czyli różnica między dochodami a wydatkami bieżącymi pokazuje ile miasto może przeznaczyć na inwestycje. Za 2021r. osiągnęła poziom prawie 98 mln zł i była wyższa o prawie 28 mln zł niż rok wcześniej. Wynik ten możliwy był jedynie dzięki wpływowi wcześniej wspomnianej subwencji, która tak naprawdę powinna być ujęta w dochodach roku 2022 r. Bez tych środków nadwyżka operacyjna zachowałaby tendencję spadkową i wyniosła 68,9 mln zł. Urząd Miasta Tychy szacuje, że nadwyżka w 2022 r. wyniesie ok. 40 mln zł, co jest wynikiem z jednej strony zmniejszających się dochodów z PIT, a z drugiej strony rosnących wydatków bieżących związanych z galopującą inflacją.  

Dynamika dochodów w latach 2018 – 2021

Dochody ogółem w 2021 roku wzrosły w stosunku do ubiegłego roku o 3% czyli o 29 mln zł, natomiast bez środków bezzwrotnych i wspomnianej wcześniej subwencji wzrosły o 6,9%, czyli o 57,7 mln zł.

Po roku spowolnienia spowodowanego epidemią COViD-u dochody własne miasta odbiły. Dochody wyższe niż w 2020 roku miasto osiągnęło przede wszystkim z tytułu wpływów:

• z tytułu udziału miasta w podatku dochodowym PIT i CIT – łączny wzrost o 22,6 mln zł,
• z podatku od czynności cywilnoprawnych –   wzrost o 4,8 mln zł,
• z podatku od nieruchomości – wzrost o 4,3 mln zł.

Ponadto, w związku z podwyżką stawek, o 10,4 mln zł wzrosły wpływy z opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi, a o 9,6 mln zł wzrosła część oświatowa subwencji ogólnej.          

Wpływy z tytułu udziału w podatku PIT i CIT

Wpływy z podatków dochodowych (PIT i CIT) stanowią podstawowe źródło dochodów miasta warunkujących jego sytuację finansową.

Podatek dochodowy od osób fizycznych jest uzależniony przede wszystkim od polityki fiskalnej państwa w tym zakresie, tj. zmian systemu podatkowego, zmiany poziomu płacy minimalnej, jak również od wzrostu średniej płacy i poziomu bezrobocia.

W 2021 roku dochody z PIT były wyższe w stosunku do roku 2020 o prawie 9%, co dało ok. 20 mln zł. Jest to wynikiem wzrostu minimalnego i przeciętnego wynagrodzenia oraz spadku bezrobocia.

Bezrobocie w Tychach (po „otwarciu” gospodarki po lockdownach zastosowanych przez Rząd w roku 2020 i w I półroczu roku 2021) zmniejszyło się z 3% do 2,1%. 

Wzrost odnotowano również w podatku dochodowym od osób prawnych. W porównaniu do roku 2020 wpływy z tego tytułu zwiększyły się o ponad 12%, co  świadczy o tym, iż mimo panującej jeszcze w 2021 roku pandemii COViD-19 sytuacja przedsiębiorstw działających na terenie miasta poprawiła się. 

Wpływy z podatków i opłat

Podatki i opłaty lokalne są w mniejszym stopniu powiązane z sytuacją gospodarczą kraju niż podatki dochodowe. Zalicza się do nich przede wszystkim:

• podatek od nieruchomości,
• podatek od środków transportowych,
• podatek od czynności cywilnoprawnych,
• opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi,

W 2021 roku dochody z tytułu podatków i opłat lokalnych zasiliły budżet miasta kwotą 213 mln zł i były wyższe od wykonania 2020 roku o prawie 27 mln zł.

Najistotniejszą rolę w tej grupie dochodów odgrywa podatek od nieruchomości.

Dochody z tego tytułu wyniosły prawie 117 mln zł i były wyższe od uzyskanych rok wcześniej o 4 mln zł, co jest skutkiem przede wszystkim zwiększenia ilości nieruchomości podlegających opodatkowaniu. Łącznie w 2021 roku ponad 100 firm zwiększyło podstawę opodatkowania co dało w sumie wpływy wyższe o 3 mln zł.  

Duży wzrost odnotowano we wpływach z tytułu opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Zwiększyły się one o 35%, tj. o 10,4 mln zł. Był to skutek zwiększenia od 1 stycznia 2021 roku stawek opłaty dla właścicieli nieruchomości zamieszkałych – za odpady segregowane z 15 zł do 26 zł, za niesegregowane z 30 zł na 52 zł.

Wyższe w porównaniu z rokiem ubiegłym wpływy z podatków i opłat lokalnych uzyskano również z tytułu:

• podatku od czynności cywilnoprawnych – wzrost o 4,8 mln zł,
• opłat za korzystanie ze środowiska – wzrost o 1,1 mln zł,
• renty planistycznej – wzrost o 1,1 mln zł.

Środki bezzwrotne otrzymane ze źródeł zewnętrznych

Dochody uzyskane ze źródeł zewnętrznych są w 2021 roku znacząco – bo aż o ponad 57 mln zł – niższe niż w roku 2020.

Spadek wynika z otrzymania w 2020 roku środków z Funduszu Przeciwdziałania COViD, w tym z Rządowego Funduszu Inwestycji Lokalnych. w łącznej kwocie  40,3 mln zł przy zaledwie 6,2 mln zł w 2021 roku.

Ponadto ze środków unijnych wpłynęło o 11,3 mln zł mniej niż rok wcześniej, co wynika z faktu, że ubiegły rok był końcowym okresem wykorzystywania środków unijnych ze starej perspektywy finansowej na lata 2014-2020.

Podziału środków z nowej perspektywy na lata 2021-2027 miasto może spodziewać się najwcześniej w trakcie bieżącego roku po zaakceptowaniu przez instytucje unijne Krajowego Planu Odbudowy oraz po ogłoszeniu i rozstrzygnięciu pierwszych konkursów przez regionalne instytucje dofinansowujące. 

Wydatki miasta ogółem

W 2021 roku wydatki ogółem budżetu miasta Tychy zostały zrealizowane w wysokości 994,9 mln zł, z czego wydatki bieżące wyniosły 820,5 mln zł, zaś wydatki majątkowe 174,4 mln zł.

Struktura wydatków bieżących

W strukturze wydatków bieżących, jak co roku, największy udział mają środki wykorzystane na oświatę i wychowanie oraz rodzinę i pomoc społeczną. Stanowią one łącznie prawie  wszystkich wydatków bieżących.   

W ubiegłym roku na trzecim miejscu pod względem wielkości wydatków bieżących znalazły się środki przeznaczone łącznie na gospodarkę komunalną, mieszkaniową i usługi, na które przeznaczono 8% wydatków bieżących tj. prawie 67 mln zł.

Na poziomie od 4% do 7% wydatków bieżących kształtują się wydatki na kulturę fizyczną, kulturę i sztukę, a także administrację, transport zbiorowy oraz utrzymanie dróg.

Na zadania z zakresu oświaty wydatkowano łącznie 310,7 mln zł, tj. o 25,5 mln zł więcej niż przed rokiem.

Największą część tych wydatków stanowiły:

• wydatki osobowe 213,7 mln zł (wzrost w stosunku do 2020 r. o 12 mln zł, spowodowany był głównie podwyższeniem stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli o 6% od 1 września 2020 r. oraz wzrostem ilości zatrudnianych nauczycieli),

• dotacje dla niepublicznych placówek oświaty 61,0 mln zł, (wzrost w stosunku do 2020 r. o 6,0 mln zł).

Środki własne miasta na finansowaniu oświaty

Znaczny wzrost wydatków bieżących, mimo wyższych o ponad 10 mln zł środków z budżetu państwa spowodował zwiększenie zaangażowania środków miasta w finansowanie zadań oświatowych. Bez uwzględniania wydatków na remonty i projekty unijne miasto dołożyło do oświaty ponad 109 mln zł czyli prawie 10 mln więcej niż w 2020 r. Na przestrzeni ostatnich 3 lat środki miasta przeznaczane na finansowanie zadań oświatowych zwiększyły się o ponad 40 mln zł.

Wydatki na remonty, naprawy i konserwacje w latach 2018-2021

Na przestrzeni ostatnich 4 lat na remonty, bieżące naprawy i konserwacje wydatkowano łącznie 111 mln zł.

W 2021 roku wydatki na ten cel wyniosły 27,5 mln zł co oznacza, że wzrosły w stosunku do 2020 r. o prawie 3 mln zł. Priorytetem – tak jak to było w latach ubiegłych – były remonty dróg wraz z oświetleniem, na które wydatkowano ponad 15 mln zł, w tym na:

- remonty nawierzchni dróg i obiektów inżynierskich – 8,8 mln zł, z czego do największych zaliczyć należy remont al. Bielskiej, i Piłsudskiego oraz ul. Oświęcimskiej, Stoczniowców i Zgrzebnioka,  

- remonty chodników – 3,7 mln zł,

- naprawy i konserwacje oświetlenia – 1,1 mln zł.

Na remonty placówek oświatowo-wychowawczych wydatkowano 5,6 mln zł.

Największy zakres prac remontowych dotyczył:

• SP nr 5, 10, 17, 22, 37 oraz Szkoły Sportowej nr 19,
• ZS nr 7 i I LO,
• budynku, w którym funkcjonuje Niepubliczne Przedszkole „Promyk”.

Wydatki majątkowe w latach 2019-2021

Wydatki majątkowe w 2021 roku zamknęły się kwotą prawie 175 mln zł. Plan roczny został wykonany na poziomie 94,8%, a poniesione wydatki stanowiły 17,5% wydatków ogółem miasta.

Wydatki majątkowe sfinansowane zostały w połowie ze środków zewnętrznych (głównie bezzwrotnych takich jak fundusze unijne, środki z Rządowego Funduszu Inwestycji Lokalnych czy subwencji z budżetu państwa). Drugą połowę stanowiły środki własne miasta. 

Widoczny na wykresie spadek łącznej kwoty wydatków majątkowych w roku 2021 w stosunku do dwóch poprzednich lat jest wynikiem wspomnianego wcześniej przejścia pomiędzy starą a nową perspektywą finansową funduszy unijnych.

Największe nakłady w ubiegłym roku poniesiono na drogi wraz z oświetleniem oraz inwestycje w oświatę. Stanowiły one łącznie prawie 60% wszystkich wydatków majątkowych. Z kolei na gospodarkę mieszkaniową i ochronę zdrowia miasto wydatkowało odpowiednio 9 i 7% ogółu nakładów majątkowych.

Na realizację inwestycji drogowych wraz z oświetleniem wydatkowano łącznie ponad 81 mln zł.

Największe nakłady tj. ponad 41 mln zł , dotyczyły Inteligentnego System Zarządzania i Sterowania Ruchem. Zadanie jest już na finiszu – planowany termin zakończenia robót to koniec czerwca br. a uruchomienie całego systemu nastąpi w II połowie br.

Całkowity koszt zadania to ponad 125 mln zł, z czego prawie 98 mln zł pochodzi z pozyskanego dofinansowania z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz środków z Rządowego Funduszu Inwestycji Lokalnych.

Kolejnym zadaniem była przebudowa wiaduktu w ciągu ul. Grota Roweckiego oraz ściśle związana z tym zadaniem budowa kładki pieszo-rowerowej nad torami PKP.

Na wiadukt w zeszłym roku miasto wydało 4,5 mln zł. Całość kosztować będzie ponad 8 mln zł, z czego 3,7 mln zł pochodzi z subwencji z budżetu państwa. Zakończenie prac nastąpi w czerwcu br.

Budowa kładki pieszo-rowerowej kosztowała miasto 2,5 mln zł. Kładka została oddana do użytku końcem ubiegłego roku.

Na modernizację systemu oświetlenia miasto wydatkowało prawie 10 mln zł. Zadanie obejmuje swym zakresem 4 wyodrębnione obszary miasta i dotyczy wymiany prawie 2.600 słupów i 4.600 opraw, zabudowy 67 szaf z systemem sterowania i wymiany okablowania. W dwóch obszarach prace już się zakończyły, w kolejnych dwóch ich ukończenie planowane jest pod koniec br.

Całkowity planowany koszt zadania wynosi 37,5 mln zł, z czego dofinansowanie pozyskane ze środków unijnych to 21 mln zł.

Na budowę połączenia drogowego ul. Goździków z ul. Oświęcimską wydano w zeszłym roku 5,4 mln zł. Realizacja zadania rozpoczęła się w ubiegłym roku – zakończenie robót planowane jest na sierpień br. Zakres obejmuje budowę drogi o długości ok. 1,2 km, chodników, ścieżek rowerowych, zjazdów, zatok autobusowych, kanalizacji deszczowej i oświetlenia. Całkowita wartość zadania z odszkodowaniami za grunty to 13 mln zł, z czego 900 tys. zł pochodzi od Katowickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej.

Kolejną inwestycją była budowa centrum przesiadkowego u zbiegu ulic Wyszyńskiego i Edukacji. Na ten cel wydanow ubiegłym roku 2,8 mln zł. Przy Szpitalu Wojewódzkim powstaje wielopoziomowy parking Park&Ride ze 117 miejscami postojowymi dla samochodów osobowych, 48 miejscami dla rowerów oraz 22 dla motocykli. Zakres zadania obejmuje również przebudowę istniejących ciągów pieszych, budowę nowych chodników i ścieżek rowerowych.

Całość kosztować będzie 12 mln zł, z czego prawie 9 mln zł pochodzi ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Planowany termin zakończenia realizacji zadania to sierpień br.

Na dokończenie rozbudowy ul. Dzwonkowej od ul. Cmentarnej do ul. Ostróżki wraz z ul. Krokusów w 2021r. miasto wydało prawie 2 mln zł. Całkowity koszt wyniósł 6,6 mln zł, z czego 3,7 mln zł pochodziło ze środków Rządowego Funduszu Inwestycji Lokalnych w ramach Funduszu Przeciwdziałania COVID-19. Wykonano drogę asfaltową o długości 1,2 km wraz z wyniesionymi przejściami dla pieszych i skrzyżowaniem, parking na 22 miejsca postojowe, chodniki i pobocza, wiaty przystankowe wraz z peronami przystosowanymi dla osób niepełnosprawnych, oświetlenie drogowe, kanalizację deszczową.

Na inwestycje z zakresu oświaty miasto wydało w ubiegłym roku 19,5 mln zł. Większość tej kwoty – bo prawie 17 mln zł   - przeznaczono na termomodernizację 4 szkół podstawowych tj. SP nr 5 przy ul. Czarnieckiego, SP nr 7 przy ul. Tołstoja, SP nr 11 przy ul. Skłodowskiej oraz SP nr 17 przy ul. Begonii.

Prace termomodernizacyjne finansowane były z funduszy unijnych pozyskanych z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Dodatkowo w SP nr 5 i 11 wykonano prace modernizacyjne – te z kolei w 100% finansowane były ze środków własnych.

Całkowity koszt wykonanych robót zamknął się kwotą 18,2 mln zł, z czego ponad 11 mln zł sfinansowano ze środków unijnych. 

Kolejną pozycję zajmują inwestycje w gospodarkę mieszkaniową. Na ten cel w ubiegłym roku wydatkowano 16,1 mln zł.

Na podwyższenie kapitału zakładowego w spółce Tyskie Towarzystwo Budownictwa Społecznego Sp. z o.o. przekazaliśmy 9 mln zł, z tego 1,7 mln zł pochodzących z Rządowego Funduszu Rozwoju Mieszkalnictwa.

Środki zostały przeznaczone na budowę trzech budynków mieszkalno-usługowych z garażem podziemnym przy al. Bielskiej.

W ramach inwestycji powstaje 91 lokali mieszkalnych, przestrzeń usługowa na poziomie parteru oraz garaż podziemny na 131 miejsc parkingowych. Planowany termin zakończenia zadania to IV kwartał 2022r. Całość kosztować będzie 28 mln zł brutto, z czego miasto przekaże do spółki w latach 2020-2022 łącznie prawie 20 mln zł.       

W ramach inwestycji w ochronę zdrowia całość środków tj. 12,6 mln zł przekazano do spółki Megrez prowadzącej szpital wojewódzki.

W formie podwyższenia kapitału zakładowego przekazano spółce 12,2 mln zł z przeznaczeniem na remont V piętra budynku łóżkowego (m.in. oddziału Chirurgii Ogólnej i Chirurgii Rekonstrukcyjnej Narządu Ruchu), przebudowę Oddziału Ginekologiczno-Położniczego i Oddziału Neonatologicznego, wymianę kanałów wentylacyjnych w budynku bloku łóżkowego, malowanie pomieszczeń i uporządkowanie instalacji teletechnicznych po wymianie pionów oraz wkład własny w realizację projektu unijnego polegającego na poprawie efektywności energetycznej budynków spółki Megrez z wykorzystaniem instalacji OZE.

Pozostałe prawie 400 tys. zł pochodzące od Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii przekazano w formie dotacji na realizację zadań związanych z zapobieganiem i przeciwdziałaniem COVID-19 tj. na sfinansowanie przebudowy pomieszczenia izolatki szpitala.

W ramach pozostałych wydatków majątkowych znaczące nakłady poniesiono na inwestycje w ochronę powietrza atmosferycznego.

W ramach zadania pn. „Odnawialne źródła energii szansą na poprawę jakości powietrza” realizowanego przy udziale środków unijnych zawarto z mieszkańcami miasta 669 umów, z czego 650 dotyczyło instalacji fotowoltaicznych, 17 pomp ciepła a 2 kotłów na biomasę.

Wydatkowano 15,2 mln zł, z czego 95% pochodziło ze środków unijnych. Łączny koszt zadania, które realizowane jest jeszcze w roku bieżącym, to 22,6 mln zł, z czego dofinansowanie unijne to 21,5 mln zł. 

Na kolejny etap „Programu ograniczenia niskiej emisji dla miasta Tychy” wydatkowano w ubiegłym roku 3,3 mln zł, z czego 2,8 mln zł pochodziło z pożyczki z WFOŚiGW w Katowicach. W budynkach jednorodzinnych zrealizowano łącznie 382 inwestycje związane z wymianą źródeł ciepła i termomodernizacją budynków.

W ubiegłym roku zakończyły się też prace związane z adaptacją obiektu w Kobiórze przy ul. Promnickiej na potrzeby domu opieki społecznej. Na ten cel miasto wydało prawie milion zł. Całość inwestycji zamknęła się w kwocie 10,4 mln zł. Utworzono i wyposażono miejsca pobytu dla 66 osób. W skład budynku wchodzą:

• pokoje 2 i 3 osobowe dos­tosowane dla osób niepełnosprawnych, z włas­nym węzłem san­i­tarnym,
• sala wypoczynkowa dzi­enna – świ­etlica z biblioteką,
• jadal­nia,
• pomieszcze­nie speł­ni­a­jące funkcję kapl­icy, sali kon­cer­towej, sali kinowej, teatral­nej,
• na każdej z 3 kondy­gnacji pokój kąpielowy dla osób niepełnosprawnych oraz aneks kuchenny i dyżurka pielęgniarska,
• kom­pleks medy­czno – reha­bil­i­ta­cyjny: gabi­net lekarski, gabi­net zabiegowy, sala reha­bil­i­ta­cyjna do ćwiczeń indy­wid­u­al­nych, sala do ćwiczeń grupowych.

W zależności od stanu zdrowia jest możli­wość otrzy­ma­nia spec­jal­isty­cznego łóżka ze sto­likiem dla osoby niepełnosprawnej. Pokoje są wyposażone w sys­tem pozwala­jący przy­wołać obsługę.

W przyziemiu budynku zna­j­dują się sale reha­bil­i­ta­cyjne wyposażone w nowoczesny sprzęt, gabi­net lekarski i zabiegowy.

Indywidualny wskaźnik obsługi zadłużenia

W roku 2021 maksymalna dopuszczalna wartość wskaźnika obsługi zadłużenia, wyliczana w oparciu o osiągniętą przez miasto w poprzednich trzech latach nadwyżkę operacyjną wyniosła dla naszego miasta 15,2%.

Natomiast osiągnięty indywidualny wskaźnik obsługi zadłużenia, wynikający ze spłacanych w danym roku pożyczek, kredytów oraz wykupionych obligacji wraz z odsetkami wyniósł 2,2%.

Sprawozdanie z wykonania budżetu miasta za 2021 rok otrzymało pozytywną opinię Regionalnej Izby Obrachunkowej oraz Komisji Rewizyjnej Rady Miasta.