W obronie krzyża - 30. rocznica wydarzeń

Dokładnie w tym dniu w 1979 roku, ludzie bohatersko stanęli w obronie krzyża. Powód był jeden – zachowanie ówczesnych władz miejskich, które co roku stawiały na dzisiejszej ulicy Grota-Roweckiego (dawniej Dzierżyńskiego) trybunę pierwszomajową. Krzyż kłócił się z koncepcją obchodów święta pracy, dlatego władze postanowiły go usunąć.

Uroczystość organizowana w najbliższy czwartek przez Miejskie Centrum Kultury i Muzeum Miejskie w Tychach, wpisuje się w obchody jubileuszu 75-lecia nadania Tychom praw gminy miejskiej.

Maria Lipok -  Bierwiaczonek -  dyrektor Muzeum Miejskiego w Tychach tak opisuje wydarzenia z 23 i 24 kwietnia 1979 roku:
Jest rok 1979, kwiecień.
W Tychach, tak jak w całym kraju, trwają przygotowania do 1 Maja. W tym miejscu, przy ulicy Dzierżyńskiego (obecna ul. Grota Roweckiego), dnia 23 kwietnia 1979 roku, po południu, pojawił się ciężki sprzęt budowlany i ekipa robotników. Ku zaskoczeniu przechodniów rozpoczęto rozbiórkę starego kamiennego krzyża stojącego wśród kasztanowców. Poruszony dźwigiem krzyż rozłamał się na kilka części. Podniosły się okrzyki sprzeciwu. Szybko zebrał się tłum. Zablokowano ciężarówkę, na którą załadowano już kamienne części krzyża. Robotnicy porzucili pracę. Tłum gęstniał. Rozlegały się okrzyki wrogie komunistycznej władzy. Na pustym cokole pojawił się wieniec. Przyszli zaalarmowani księża.
*
W tym czasie w siedzibie Komitetu Miejskiego PZPR przy alei Rewolucji Październikowej (obecna Szkołą Muzyczna przy al. Niepodległości) trwała gorączkowa narada. To tam podjęto wcześniej decyzję o rozbiórce krzyża, który przeszkadzał w scenerii pochodów pierwszomajowych przechodzących od lat ulicą Dzierżyńskiego, przed ustawioną tam trybuną honorową. Komunistyczna władza nie spodziewała się, że tyszanie zareagują tak gwałtownie.
Dla uspokojenia sytuacji, w popłochu, podjęto decyzję o natychmiastowym odbudowaniu krzyża. Jeszcze tej samej nocy, pod kontrolą tłumu, nie opuszczającego miejsca zdarzenia, przy świetle reflektorów ciężarówek, rozpoczęto szybkie składanie i naprawę rozbitego obiektu. Rano zabytkowy krzyż stał znów w pierwotnym miejscu, ale ludzie pilnowali go nadal. Spontaniczne manifestacje trwały kilka dni.
*
Tak tyszanie po raz pierwszy masowo i spontanicznie sprzeciwili się komunistycznej władzy.
*
Krzyż kamienny, ufundowany w 1887 roku przez małżonków Jakuba i Mariannę Czardybonów, stoi w miejscu, gdzie kiedyś rozwidlały się dwie drogi prowadzące z Tychów do Paprocan. W 1960 roku zaczęły w sąsiedztwie wyrastać bloki osiedla D.

Powyżej jedno z archiwalnych zdjęć ze zbiorów Muzeum Miejskiego, które będzie można zobaczyć na wystawie. Zdjęcie pokazuje manifestację pod krzyżem 24 kwietnia 1979 - czyli już po pospiesznym nocnym montażu  krzyża "dla uspokojenia atmosfery".