Herb Tychów
HISTORIA HERBU
Leżące wśród lasów Tychy były przez długie lata ulubionym terenem polowań książąt pszczyńskich oraz siedzibą urzędu leśnego. Stąd w dzisiejszym herbie miasta, który nawiązuje do dawnej symboliki, róg myśliwski.
Najstarszy zachowany w laku odcisk pierwszej pieczęci tyskiej pochodzi z czerwca 1723 roku - służył uwierzytelnieniu dokumentów katastralnych. Był to „róg myśliwski na długim, ozdobnie zwiniętym rzemieniu, u dołu trzy chwaściki przymocowane do metalowych okuć”, wokół biegł napis po łacinie: SYGILLUM TYCHENSE.
Kolejny znany dziś odcisk pieczęci znalazł się już przy dokumencie z 11 grudnia 1769 roku, spisanym w miejscowej kancelarii. Pośrodku pola pieczętnego jest róg myśliwski na długim rzemieniu, ozdobiony u dołu frędzlami. Ponieważ Tychy wraz z całą ziemią pszczyńską przynależały wówczas do państwa pruskiego wokół biegł napis w języku niemieckim: Tichauer Gem[einde] Si[e]gl /Plessner Creys. Tą samą pieczęcią uwierzytelniono dokument z 1786 roku, widnieje też ona przy dokumencie z 6 czerwca 1850 roku. Przypuszczalnie używano jej aż do roku 1864, kiedy zastąpiono ją nową, napisową, która przybita została przy dokumencie z 21 sierpnia 1866 roku i była używana do 1910 roku. Kolejna pieczęć, z lat 1910—1922, była również napisowa.
Po pierwszej wojnie światowej i powstaniach śląskich, kiedy w 1922 roku Tychy znalazły się w granicach polskich pojawiła się polska pieczęć - zwrócony w lewo orzeł z niewielką przepaską księżycową przez piersi, stojący na postumencie. W 1927 roku na kolejnym wzorze pieczęci widnieje już orzeł państwowy — zwrócony w prawo, w koronie na głowie. Pieczęć taka funkcjonowała aż do 1939 roku, kiedy to wraz z wybuchem II wojny światowej i wkroczeniem wojsk hitlerowskich polskie pieczęcie zostały zastąpione niemieckimi, wykonanymi według jednakowego wzoru. W polu pieczętnym u góry był napis szwabachą STADT TICHAU KREIS PLESS, u dołu orzeł hitlerowski trzymający w szponach wieniec laurowy ze swastyką.
W 1933 roku dynamicznie wówczas rozwijające się Tychy otrzymały status „gminy wiejskiej o charakterze miejskim”. Wybuch II wojny przeszkodził w otrzymaniu pełnych praw miejskich. Po wojnie, w 1945 roku Tychy ponownie spadły do rangi wsi, ale już pięć lat później władze państwowe podjęły decyzję o budowie socjalistycznego miasta Nowe Tychy, które z dniem 1 stycznia 1951 roku otrzymało prawa miejskie.
Herbem miasta zostało wówczas dawne godło z gminnych pieczęci – róg myśliwski. Problemem okazały się barwy. Co prawda już w 1939 roku specjalista z dziedziny heraldyki Marian Gumowski w herbarzu miast śląskich opisując dawne godło Tychów nadał mu umowne barwy: w błękitnym polu srebrny róg ze złotymi okuciami, ale w pierwszym herbie miasta pojawił się czarny róg ze srebrnymi ozdobami w błękitnym polu.
Wkrótce jednak władze lokalne uznały, że nie oddaje on w pełni nowoczesnego, wielkoprzemysłowego charakteru Tychów i postanowiły zastąpić go nowym rozpisując otwarty konkurs, na który napłynęło 15 prac. Wybrany i uchwałą Rady Miejskiej zatwierdzony został projekt inżyniera architekta, Marka Niklewicza. Całe pole tarczy zostało wypełnione czerwonym ceglanym murem. U góry umieszczano czarny napis: Tychy, a w prawym górnym rogu skrzyżowany pyrlik z żelazkiem. Według autora projektu herb ten symbolizował nowe zajęcia mieszkańców miasta: budownictwo i górnictwo węglowe.
W 1989 roku, po upadku komunizmu, nowe władze miasta zgodnie z wolą mieszkańców przywróciły 27 września w herbie dawne godło gminne – róg myśliwski, przyjmując barwy proponowane przez Mariana Gumowskiego - na błękitnym polu srebrno-złoty róg.
W 1998 roku jednak, kiedy Tychy przyjmowały za patrona miasta św. Krzysztofa i przed haftowaniem sztandaru miejskiego wykonano ekspertyzę heraldyczną – okazało się, że konieczna jest kolejna korekta herbu - połączenie srebrnej i złotej barwy przysługuje bowiem wyłącznie herbowi papieskiemu.
Od 1998 roku zatem herb miasta Tychy stanowi złoty róg myśliwski w niebieskim polu. A od 2000 roku obowiązuje jego ujednolicona graficznie i zatwierdzona w statucie miasta wersja:
„Herb Miasta Tychy stanowi róg myśliwski w kolorze złotym z rzemieniem koloru złotego skręconym ku górze, z okuciami w kolorze czarnym w miejscach łączenia z rzemieniem. Róg umieszczony jest na niebieskim polu na prostokątnej tarczy o zaokrąglonej dolnej krawędzi.”
Źródła:
Musioł L.: Tychy. Monografia historyczna. Katowice 1939.
Gumowski M.: Herby i pieczęcie miejscowości województwa śląskiego. Katowice 1939.
Gumowski M.: Herby miast polskich. Warszawa 1960.
Plewako A., Wanag J.: Herby naszych miast: województwo katowickie. Katowice 1982.
Kaganiec M.: Herby i pieczęcie miast górnośląskich: [Bieruń, Brzeszcze, Czechowice-Dziedzice, Imielin, Lędziny, Łaziska, Mysłowice, Orzesze, Tychy, Wesoła] Katowice 1995. (Leksykon Śląski t. 1 z. 3)
Kaganiec M.: Herby miast województwa śląskiego. Katowice 2007
Uchwały w sprawie herbu Tychów:
13 listopada 1967 Uchwała Miejskiej Rady Narodowej nr XV/66/67 w sprawie uchwalenia herbu miasta Tychy
27 września 1989 Uchwała Miejskiej Rady Narodowej nr VIII/63/89 w sprawie ustanowienia herbu miasta Tychy
20 lutego 1998 Uchwała Rady Miasta Tychy nr 574 w sprawie herbu gminy miejskiej Tychy
28 września 2000 Uchwała Rady Miasta Tychy nr 482 statut miasta Tychy (z póź. zm.)
28 sierpnia 2008 Uchwała nr 0150/XXII/469/08 Rady Miasta Tychy w sprawie określenia zasad umożliwiających używanie herbu Tychów
Herb Tychów na przestrzeni wieków
Pieczęcie dawnych wsi leżących obecnie na terytorium Tychów:
Paprocany, Wilkowyje
„Dopiero w XVIII w., kiedy i po urzędach gminnych wiejskich częściej zachodziła potrzeba wystawienia pisma urzędowego, nadano z polecenia pruskich władz królewskich każdej samodzielnej gminie pieczęć z osobnym symbolem, godłem. Stało się to głównie około roku 1786, choć już przedtem istniały takie wiejskie pieczęcie. Ponieważ gminy nie miały w tej sprawie żadnej tradycji, dobierano owe godła dosyć dowolnie, często nie zasięgając opinii gminy. Opierano się przy tym często na pojęciach zawartych w brzmieniu nazwy danej miejscowości, czasem na podaniach lokalnych, patronach świętych, kościelnych, itp.”
Tak więc sąsiednia wieś, Wilkowyje, ma w pieczęci „wyjącego" wilka, a Paprocany rozwinięte liście paproci.
Musioł L.: Tychy. Monografia historyczna. Katowice 1939
Urbanowice, Cielmice, Jaroszowice
Kaganiec M.: Herb Bierunia i godła gminne dawnej parafii bieruńskiej, str. 12-16